Nieuws

bron: Vlaamse Vereniging Gelijkberechtiging Natuurbeheer – VVGN

VVGN is een vereniging, opgericht in 2013, die zich inzet voor een gelijke behandeling van alle rechtspersonen (organisaties, bedrijven en private personen) die zich wensen in te zetten voor het natuurbehoud in Vlaanderen. Pas wanneer iedereen met gelijke middelen natuur kan realiseren kan eenieder maximaal bijdragen aan het biodiversiteitsbehoud in Vlaanderen. Om dit te realiseren wil de VVGN een halt toeroepen aan het onrechtmatig toekennen van subsidies voor de aankoop van gronden aan terreinbeherende organisaties. Door in de regelgeving en in de praktijk een beperkt aantal spelers te bevoordelen werd in Vlaanderen aan quasi monopolie voor natuurbehoud gegeven aan één enkele organisatie: Natuurpunt.

Waarom juridische stappen?

• Sinds de oprichting en de subsidiëring van terreinbeherende verenigingen hebben deze verenigingen heel wat gronden aangekocht. Door de aankoopsubsidies die deze verenigingen konden ontvangen waren zij in staat, wanneer in concurrentie met andere gegadigden, systematisch hogere prijzen te bieden om deze gronden aan te kopen. Dit heeft een marktverstorende werking gehad en heeft het nog steeds waardoor gronden in Vlaanderen heel wat duurder werden/worden. Private grondeigenaars in Vlaanderen hebben daardoor in de laatste decennia systematisch een surplus betaald op de werkelijke kost van de grond.
• Ook ontstond een ongelijke behandeling tussen de terreinbeherende organisaties en private personen en ondernemingen die interesse hadden om gronden aan te kopen met het oog op natuurontwikkeling. Vaak werd het voor private personen en ondernemingen zelfs onmogelijk om dergelijke gronden aan te werven gezien de aanzienlijke aankoopsubsidies die terreinbeherende verenigingen verkregen.
• Op de met subsidies verkregen gronden worden niet alleen louter publiekelijke diensten gerealiseerd maar wordt ook economisch gewin gerealiseerd (verkrijgen van landbouwsubsidies, verkoop van commerciële producten al dan niet rechtstreeks of onrechtstreeks gerelateerd aan deze grondaankopen, commerciële contracten met derden ter ondersteuning van het natuurbehoud rechtstreeks of onrechtstreeks gebruik makende van of verwijzende naar de met overheidssubsidies aangekochte gronden, …).
• De natuurwetgeving van 2017 kwam ten dele tegemoet aan de vragen van private eigenaars om een gelijkberechtiging in te voeren tussen terreinbeherende verenigingen en private personen en ondernemingen bij het verkrijgen van aankoopsubsidies voor de aankoop van terreinen met het oog op natuurontwikkeling. Eenieder kon deze aankoopsubsidie verkrijgen wanneer men al in het bezit was van een reservaat (natuurtype 4). Gezien de vereisten hieraan verbonden ontstond een nieuwe ongelijkheid waarbij terreinbeherende organisaties meteen aan deze vereisten konden voldoen (ten gevolge van een eerdere ongelijke behandeling) terwijl private eigenaars eerst een terrein met natuurtype 4 moeten realiseren vooraleer ze in aanmerking komen om aankoopsubsidies aan te vragen voor het verwerven van bijkomende terreinen met natuurontwikkeling als doelstelling. Er is evenwel geen enkele reden om een dergelijke eis in te bouwen. Het succesvol realiseren van natuur op het ene terrein is op zich geen garantie dat het ook lukt op een ander terrein. Bovendien kan de realisatie van een opgelegd of overeengekomen natuurstreefbeeld makkelijk worden opgevolgd via verschillende monitoringsmethodes beschikbaar in Vlaanderen. Er is dus geen enkele objectieve reden om op te leggen dat geïnteresseerden in natuurontwikkeling a priori in het bezit moeten zijn van terreinen met type 4 natuur.
• In tegenstelling tot afspraken gemaakt binnen de Gewestelijke Overleg Instantie (GOI) heeft het Agentschap voor Natuur en Bos intussen bijkomende regels opgelegd voor gronden die het type 4 hebben (verbod op reguliere jacht, beperkingen op houtoogst, …). Hierdoor wordt het voor private grondbezitters steeds minder aantrekkelijk om aan privaat natuurbehoud te doen.

VVGN stelt dus vast dat:

• er nog steeds een ongelijkheid bestaat tussen private rechtspersonen waardoor het verkrijgen van aankoopsubsidies nog steeds een quasi voorecht is van voornamelijk terreinbeherende verenigingen.
• gronden die in het verleden werden aangekocht met aankoopsubsidies gelinkt kunnen worden aan commerciële activiteiten. Gezien de link tussen commerciële activiteiten en aankoopsubsidies kan er ook gesteld worden dat er sprake is van verregaande marktonevenwichten.
• de realisatie van natuur in type 4 wordt bij private eigenaars ontmoedigd door het opleggen van bijkomende maatregelen die het natuurbehoud niet in de weg hoeven te staan.

VVGN vraagt/eist:

• De onmiddellijke stopzetting van de ongelijkheid tussen terreinbeherende organisaties en andere rechtspersonen bij het bekomen van aankoopsubsidies (het al in bezit hebben van natuur in type 4 is geen garantie op het opnieuw realiseren van type 4 natuur. De realisatie van type 4 kan steeds onderworpen worden aan controles ongeacht wie deze natuur dient te realiseren).
• Gezien er vaak een link met commerciële activiteiten is heeft het onze voorkeur dat het werken met aankoopsubsidies volledig wordt stopgezet. Commerciële activiteiten vormen dan geen belemmering. Hierdoor zullen duurzame businessmodellen opgezet worden die het natuurbehoud financieel op langere termijn garanderen.
• De terugbetaling van alle aankoopsubsidies uit de periode waarbij geen feitelijke gelijkberechtiging kan worden vastgesteld (een alternatief hier – in tweede fase – kan de vraag zijn om een schadevergoeding te betalen in een fonds dat private eigenaars ondersteund bij het realiseren van hun natuurdoelstellingen – bv. 30% van de totale som aan aankoopsubsidies verkregen door terreinbeherende verenigingen)
• Het toelaten van niet-commerciële activiteiten op terreinen van het type 4 die het realiseren van de natuurdoelstellingen op de respectievelijke terreinen niet in de weg staat.

Huidige stand van zaken

De Europese Commissie is een onderzoek opgestart op basis van een klacht van de VVGN, waarin wordt gesteld dat het Vlaamse Gewest en zijn gemeenten onrechtmatige staatssteun hebben verleend aan drie terreinbeherende natuurorganisaties, namelijk Natuurpunt Beheer, Limburgs Landschap en Vzw Durme, die natuurbeschermingsactiviteiten uitvoeren, alsook informatie- en educatieactiviteiten in verband met natuurbehoud en milieubescherming. De steun zou met name zijn verleend voor de aankoop van land dat tot natuurreservaat moet worden omgevormd en voor de kosten van de exploitatie van bezoekerscentra in die reservaten.

Uit het voorlopige onderzoek van de Europese Commissie is gebleken dat de Vlaamse steun werd verleend in de vorm van subsidies die tot 100% van de kosten van de aankoop van land en van de educatieve activiteiten in de bezoekerscentra dekten. Daarnaast voerden de verenigingen voor landbeheer bepaalde secundaire activiteiten uit, zoals de verkoop van hout, landpacht of de uitbating cafetaria’s in de bezoekerscentra.

In dit stadium betwijfelt de Europese Commissie, op basis van haar voorlopige beoordeling, of de Vlaamse overheidssteun in overeenstemming is met de EU-staatssteunregels, reden waarom zij overging tot het openen van een formele onderzoeksprocedure.

De Europese Commissie heeft nu bijkomende informatie opgevraagd en zal overgaan tot een grondig onderzoek.

Nederlandse overheid stopt aankoopsubsidies voor natuurverenigingen

Op 22 november bereike de Nederlandse overheid een historisch akkoord met de private eigenaars. Na intensieve gesprekken en onderhandelingen is een gezamenlijk convenant ondertekend tussen de Staat der Nederlanden, de Vereniging Gelijkberechtiging Grondbezitters (VGG), Natuurmonumenten en 12 provinciale landschappen. Dit convenant markeert een doorbraak in de afspraken rondom gronduitgifte voor natuurbeheer en grondverwerving voor natuurdoeleinden.

Het akkoord is het resultaat van een klacht van de Vereniging Gelijkberechtiging Grondbezitters (VGG) bij de Europese Commissie. De klacht stelt dat de natuurverenigingen onterecht aankoopsubsidies verkregen hebben voor de aankoop van terreinen voor natuurbeheer. Eenzelfde klacht loopt rond de aankoopsubsidies in Vlaanderen.

De Nederlandse overheid heeft € 80 miljoen veil in ruil voor het stopzetten van de juridische procedure. Ze ontloopt zo de totale terugbetaling van alle verleende aankoopsubsidies. De Europese Commissie gaf immers aan dat private eigenaars in Nederland en Vlaanderen een punt hebben wanneer ze de aankoopsubsidies in vraag stellen.