Nieuws

Is de wolf in Vlaanderen uitgezet? En zal de toppredator het probleem van de everzwijnen in Limburg oplossen? Hubertus Vereniging Vlaanderen maakt een stand van zaken op en scheidt feit van fictie. 

Mogelijk loopt in Vlaanderen een nieuwe wolf rond. Dat nieuws maakte het Agentschap voor Natuur en Bos en Vlaams minister voor Omgeving, Zuhal Demir (N-VA), enkele dagen geleden bekend.

Op sociale media (onder andere in jagerskringen) circuleren al geruime tijd een aantal hardnekkige ideeën over de komst en de biologie van het dier. In een poging feit van fictie te onderscheiden geeft het Kenniscentrum van Hubertus Vereniging Vlaanderen een overzicht van de laatste stand van zaken.

 

1. Hoeveel wolven telt Vlaanderen momenteel? 

 Dat is een vraag die moeilijk of zelfs niet te beantwoorden valt. Wilde dieren vallen namelijk moeilijk te tellen. Wat de wolf betreft: die wordt intensief opgevolgd als nieuwe en iconische soort, via camera’s, sporen, aanvallen op schapen. Er is in het Vlaamse wolvenplan bovendien een procedure vastgelegd om wolvenwaarnemingen te beoordelen. Hoe meer een waarneming kan gevalideerd worden, hoe meer belang eraan wordt gehecht. DNA heeft uiteraard de hoogste bewijswaarde, aangezien hiermee individuele wolven van elkaar onderscheiden kunnen worden. Tot nog toe waren er reeds 3 met zekerheid bevestigde wolven in Vlaanderen: Naya, de doodgereden Roger en August (nog steeds aanwezig).

 Op 19 december kwam er een bericht rond pootafdrukken van een mogelijk nieuwe wolf. De pootafdrukken lijken kleiner dan deze van August. Er is nog geen zekerheid over deze en andere wolven in Vlaanderen. Maar dat betekent niet dat ze er niet zijn.

 Zowel van jagers (actief rond het domein van Leopoldsburg) als van andere particulieren kwamen trouwens al meldingen van zichtwaarnemingen van mogelijk andere wolven binnen. Omdat deze verder nog niet eenduidig bevestigd konden worden door DNA-analyses of fotomateriaal, worden deze tot op heden niet in het overzicht weergegeven. De praktijk leert dat wolven en wolfshonden in de praktijk soms moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn en dat individuen op foto er anders kunnen uitzien wanneer gefilmd vanuit een andere hoek. Vandaar wordt de nodige voorzichtigheid aan de dag gelegd.

 

2. ‘De wolven zijn uitgezet’

Dat is een gerucht dat niet ondersteund wordt door de feiten.

Hubertus Vereniging Vlaanderen volgt het dossier van de wolf op sinds Naya werd gesignaleerd in Vlaanderen (januari 2018). Er is geen enkele indicatie dat Naya of één van de andere wolven in Vlaanderen zou zijn uitgezet. Er zijn daarentegen heel wat gegevens die er op duiden dat de wolven hier op een natuurlijke manier zijn gekomen.

– Naya: deze wolf werd uitgerust met een gps-halsband door een Duitse wetenschapper, Norman Stier. Dit gebeurde in oktober 2016 toen ze vijf maanden oud was, en dat kaderde in een onderzoek naar de grootte van het leefgebied, het habitatgebruik, de slaapplaatsen en het voedingsspectrum van wolven. Het feit dat Naya een gps-zender droeg die om het uur een signaal doorstuurde, maakt dat de reisweg in detail gekend is. De wolvin verliet haar roedel in oktober 2017 en arriveerde op 4 januari 2018 in België.

– Doodgereden wolf ‘Roger’: op basis van het DNA van deze wolf weten we van welke roedel deze wolf afkomstig is, namelijk van een groep ten zuiden van Bremen. Analyses van het DNA-materiaal verzameld bij doodgebeten schapen liet toe om enkele aanvallen van schapen begin maart 2018 toe te wijzen aan deze wolf. Roger werd doodgereden op 11 maart 2018.

– August: begin augustus 2018 werd de aanwezigheid van deze wolf voor het eerst vastgesteld in Vlaanderen. Tijdens zijn migratie waren er een aantal aanvallen op schapen op verschillende locaties in Duitsland en Nederland, die op basis van DNA-analyses toegewezen werden aan August. Dat laat toe de reisweg heel ruw te reconstrueren.

In De Vlaamse Jager van februari 2019 publiceerden we een artikel dat hier omstandig op in gaat. Wie dat wil kan het artikel hier nalezen.

Intussen zijn er berichten over een mogelijk nieuwe wolf in België, op basis van pootafdrukken die werden teruggevonden. DNA van deze wolf is nog niet bekend, zodat extra info over geslacht, herkomst, eventuele info over de reisweg nog niet kan worden meegegeven. Het is ook mogelijk dat er nog extra wolven opduiken of misschien zelfs reeds aanwezig zijn in Vlaanderen, waarvan de aanwezigheid tot nog toe onder de radar is gebleven.

 Dat wolven opeens opduiken en daarbij een afstand van enkele honderden kilometers hebben afgelegd, deed menig wenkbrauw fronsen. Voor wolven is dit echter helemaal niet ongewoon. Verspreiding over lange afstanden treedt frequent op. 

 In Duitsland zijn actueel meer dan 100 roedels aanwezig, in Frankrijk 70. In Nederland is sinds dit jaar een roedel gevestigd op de Veluwe. In al deze roedels werden en worden welpen geboren die op een bepaald moment zullen zwerven. Typisch gebeurt dat op een leeftijd van 11 à 12 maanden, maar het kan ook vroeger of later zijn. Het is niet vreemd dat één of enkele van deze rondzwervende wolven op een bepaald moment in België komt, er doortrekt of zich –tijdelijk of permanent – vestigt.

 Voortplanting is één van de drijvers achter de migratie. Als een rondzwervende wolf tijdens zijn zwerftocht een andere gevestigde wolf tegenkomt van het andere geslacht, zullen de wolven doorgaans een koppel vormen en verder uitgroeien tot een roedel.

 In Frankrijk en Duitsland is de evolutie van het wolvenbestand en de vestiging van nieuwe roedels goed te volgen via gedocumenteerd kaartmateriaal.

 

 3. ‘Wolven eten alleen wild’

 Dat is onzin. In Europa vormen hoefdieren algemeen gesproken het belangrijkste voedsel. In Centraal en Zuid‐Europa zijn dit vooral reeën, everzwijnen en edelherten. Waar damherten en moeflons voorkomen, worden deze ook gegeten. In waterrijke gebieden kunnen bevers een belangrijke onderdeel van het dieet vormen. Kleinere prooien zoals hazen, konijnen en zelfs muizen staan tevens op het menu. Wolven zijn vaak op zoek naar kwetsbare prooien die gemakkelijk te bemachtigen zijn. Huisvee, en dan vooral schapen, vormen een gemakkelijke prooi indien ze niet afdoende afgeschermd worden. Vandaar zijn preventieve middelen zoals afsluitingen belangrijk.

 

4. ‘Als wolven schapen eten is dat omdat het uitgezette wolven zijn’

Eveneens onzin. Wolven zijn vaak op zoek naar kwetsbare prooien die gemakkelijk te bemachtigen zijn. Huisvee, en dan vooral schapen, vormen een gemakkelijke prooi indien ze niet afdoende afgeschermd worden. Bij onvoldoende bescherming kunnen wolven zich zelfs specialiseren op vee.

 

5. ‘De drukjachten hebben een negatieve impact op de wolf’

Klopt niet. Lees het INBO-advies specifiek over deze kwestie: er kan “aangenomen worden dat, buiten de voortplantingstijd, sporadische drukjachten (geen drijfjachten) in een deel van hun home range nauwelijks of geen wezenlijke verstoring veroorzaken.” En nog: “‘Het plaatselijke jachtgebeuren is voor de wolven niet meer dan een van de vele menselijke verstoringen waarmee ze in hun grote leefgebieden onvermijdelijk voortdurend te maken krijgen. Nagenoeg overal waar actueel wolven leven in Europa, wordt ook gejaagd (persoonlijke mededeling N. Stier, 2018). Een belangrijk aandachtspunt is dat de jagers bij aanvang van de jacht goed gebrieft worden over de mogelijkheid dat er een wolf tussen de geweerlinies passeert en het feit dat ze beschermd zijn.”

 

6. ‘Wolven zijn gevaarlijk voor de mens’

Normaal gezien niet. Wolven zijn in de regel zeer schuw en mijden het contact met mensen. Aanvallen van wolven op mensen zijn dan ook zeer zeldzaam.

Extreme omstandigheden zoals een uitzonderlijk laag prooi-aanbod lagen in het verleden aan de basis van die aanvallen, vaak was er ook sprake van wolf‐hondhybriden die geen angst vertoonden voor de mens. Rabiës of hondsdolheid was de belangrijkste oorzaak van wolvenaanvallen. Een besmette wolf verliest alle angst en bijt als een razende om zich heen. Maar rabiës is nu in de meeste Europese landen vrij goed onder controle. In ons land en de buurlanden is de ziekte uitgeroeid.

 Niettemin kunnen wolven onder bepaalde omstandigheden risico’s voor de mens met zich meebrengen. Dit kan het geval zijn wanneer de wolf de mens associeert met gemakkelijke toegang tot voedsel (afval, overschot van eten, kweekdieren). Voederen van wolven is ten stelligste af te raden en kan leiden tot opdringerig gedrag. Het is erg belangrijk dit goed te communiceren naar burgers aangezien het voederen potentieel kan leiden tot gevaarlijke toestanden.

 Ook gewenning aan mensen en provocatie (zoals een nest benaderen) zijn met aanvallen op mensen geassocieerd. Maar bijna altijd zal de wolf trachten te vluchten wanneer hij met mensen in contact komt. Wordt hij in het nauw gedreven, dan kan hij aanvallen, ter verdediging. Loslopende honden kunnen door de wolf als een indringer of prooi worden aanzien.

 

 7. ‘De wolf heeft een sterke impact op de aanwezigheid van wildsoorten’

Dat is nog onduidelijk.

Onderzoek en ervaringen in het buitenland suggereren dat de wolf onder meer een effect kan hebben op het gedrag van populaties, op de conditie van de dieren, de aantallen waargenomen dieren en de realisatie van het afschotplan.

Het uiteindelijke effect is afhankelijk van verschillende omstandigheden zoals het habitat, de staat van de wolvenpopulatie (zwervende dieren, gevestigde eenzaat of roedel), weersomstandigheden (een Franse studie uit de Alpen geeft aan dat de overleving van ree en gems lager ligt in wolvengebied, maar enkel en alleen in jaren met veel sneeuwbedekking). Effecten kunnen ook tijdelijk zijn van duur – als een soort aanpassingsperiode. Effecten kunnen anders zijn voor verschillende prooisoorten. Moeflon is een soort die gevoelig blijkt voor wolvenpredatie. De impact op everzwijnenpopulaties is meer beperkt – wolven slagen er niet in deze populaties te reguleren in Europa.

 In de verschillende streken in Europa waar wolven aanwezig zijn blijft jacht mogelijk.

 

8. ‘De wolf zal de everzwijnen controleren. Jagers zijn dan niet meer nodig.’

Klopt niet.

 Everzwijnen staan op het dieet van wolven, in variabele proportie. Toch blijkt het effect van de wolf op everzwijnenpopulaties beperkt. In Europese landen met een gevestigde wolvenpopulatie gaat de everzwijnenpopulatie en de schade nog steeds omhoog, ondanks de predatie door de wolf én de jachtdruk, die trouwens een veel grotere sterfte bij everzwijnen veroorzaakt dan de wolf in deze landen.

 

9. ‘Wolven horen hier niet thuis’

De wolf is een soort die vroeger (tot op het einde van de 19de eeuw) in onze streken voorkwam. De wolf is daarmee oorspronkelijk inheems. Sinds het verdwijnen ervan is het landschap sterk gewijzigd en de versnippering sterk toegenomen.

 Wolven zijn echter geen dieren die strikt verbonden zijn aan de ‘wildernis’. Integendeel – het zijn dieren die zich goed kunnen aanpassen aan het huidige cultuurlandschap, zelfs op plaatsen met hogere bevolkingsdichtheid. Uiteraard zijn deze locaties ook meer risicovol voor de wolf, onder meer door het drukke verkeer dat zijn tol kan eisen. Ook zullen conflicten tussen mens en wolf in deze streken vaak sneller ontstaan. 

 Het is aan de wolf zelf om uit te maken of een bepaald gebied al dan niet geschikt leefgebied is.

 

10. Wat is er gebeurd met Naya?

Dat weten we niet. Wolvin Naya werd op 10 mei voor het laatst op camera gezien. Op basis van de camerabeelden en gedrag kon worden geconcludeerd dat ze op dat moment hoogdrachtig was. Daarna zijn er geen camerabeelden meer geschoten van deze wolvin, wel van wolf August die prooien transporteert. Dit is een normaal patroon wanneer de wolvin werpt. De eerste dagen wordt het voedsel door het mannetje aangeleverd. In de loop van juni wijkt het gedrag van August af van het normale patroon dat te verwachten is bij aanwezigheid van een nest jongen. Dit, en het feit dat Naya niet meer gezien werd na 10 mei ondanks een extensief cameranetwerk, doen vermoeden dat er iets is misgelopen.  

 Er loopt een onderzoek van Natuurinspectie en de gerechtelijke politie naar wat er is gebeurd en er is een onderzoeksrechter aangesteld. Er zijn, zover ons is bekend, geen harde bewijzen wat er exact is gebeurd.

 

11. ‘Jagers hebben Naya gedood’

We weten niet wat er met Naya (en de eventuele welpen) is gebeurd. 

We constateren dat bepaalde personen en instanties de conclusies van het gerechtelijk onderzoek niet afwachten, maar meteen – ook in de media – met een beschuldigende vinger naar ‘de jagers’ wijzen. Zelfs als de bewijzen ontbreken. Een jammere zaak, die zorgt voor nog meer polarisatie zorgt rond de wolf. Dat komt het draagvlak voor de wolf, ook in de toekomst, niet ten goede.

 Het is niet meer dan fair dat we het gerechtelijk onderzoek in alle discretie laten lopen, zonder loze beschuldigingen te uiten in alle richtingen. Wie denkt iets te weten over het lot van de wolf, moet hiermee naar de natuurinspectie.

 

12. Naya had toch een gps-halsband aan? Waarom kan niemand haar nu dan vinden?

Wolvin Naya had een gps-halsband wanneer ze in België aankwam. Deze halsband werd echter in september 2018 vanop afstand verwijderd en gerecupereerd door de Duitse onderzoeker, omdat de batterij het dreigde te begeven.

 

13. Kan Naya zijn weggetrokken?

De analyse van de camerabeelden en het gedrag van de wolven begin mei indiceert dat Naya hoogdrachtig was op dat moment. De wolvin trekt zich dan eerder terug op een deel van haar territorium om te werpen. Wegtrekken, te meer in deze situatie, komt normaal gezien niet voor en is dus een weinig waarschijnlijke piste.

 

14. Werpt een wolf in een hol?

Voorafgaand aan de geboorte bereiden wolven meerdere plekken voor om de jongen in onder te brengen tijdens de eerste weken na de geboorte. Vaak wordt er gewisseld tussen deze plekken. Het gaat om holen, maar ook om beschutte plekken tussen de vegetatie en natuurlijke structuren.

 

15. Waarom hebben camera’s niet kunnen vaststellen wat er met Naya is gebeurd?

Er was een extensief cameranetwerk aanwezig in het kerngebied van het territorium van Naya. Desondanks is lang niet elke hectare van het gebied bewaakt en was het voor de wolven perfect mogelijk om enkele dagen uit zicht te blijven. Het gebied waar werd verwacht dat Naya zich had teruggetrokken om te werpen, werd zo weinig mogelijk verstoord en er werd ook niet gezocht naar het nest. Wat er gebeurd is met Naya, is dus niet kunnen vastgelegd worden op camera voor zo ver bekend.

 

16. Er waren toch beelden dat Naya pups had?

Nee. Op het laatste camerabeeld dat van Naya bekend is, was de wolvin hoogdrachtig.

 

17. Als Naya dood is, waarom is het karkas dan niet gevonden?

Dat is niet bekend. Maar het hoeft niet abnormaal te zijn. Het karkas kan opgegeten zijn door aaseters zoals everzwijnen. Van deze dieren is bekend dat ze zelfs beenderen van andere dieren consumeren.

 

 

Maar wat vindt Hubertus Vereniging Vlaanderen over de komst van wolf? Lees hier de volledige visie

• Hubertus Vereniging Vlaanderen betwijfelt dat Vlaanderen een geschikt leefgebied is, maar verwacht dat de wolven dat zelf wel zullen uitmaken. Het zal naar alle verwachting voornamelijk gaan om zwervende of doortrekkende wolven. De komst van de wolf beschouwen we wel als een feit en is een uitbreiding van de Vlaamse fauna
• Vlaanderen vormt geen geschikt leefgebied voor wolven. Het vele verkeer, de versnippering, de verspreide bebouwing, het intensieve landgebruik en de aanwezigheid van vee en neerhof- of huisdieren zullen ervoor zorgen dat schade regelmatig optreedt en wolven regelmatig slachtoffer worden van het verkeer. Om die redenen mag niet actief gestreefd worden naar een vestiging van een wolvenpopulatie in Vlaanderen, laat staan door herintroductie. De komst van de wolf moet niet leiden tot een landschap vol met hekken en rasters, daar waar juist ontsnippering gewenst is en de afgelopen decennia werd beoogd door het natuurbeheer.
• Indien blijkt dat de komst van wolven leidt tot onbeheerbare populaties grofwild en ernstige directe en indirecte schade, is op Europees niveau een heroverweging noodzakelijk van de rol van de wolf in intensief gebruikte cultuurlandschappen.