Jagers vertoeven dagelijks in het buitengebied en komen daarbij vaak in contact met watervogels zoals wilde eenden, Canadese ganzen en Nijlgansen. Gezien de epidemiologische situatie kunnen deze vogels besmet zijn met vogelgriep. Dit virus verspreidt zich snel en kan ernstige gevolgen hebben voor de pluimveesector, de natuur en mogelijk ook de mens. In dit artikel lees je de laatste ontwikkelingen over de vogelgriep en waarom waakzaamheid essentieel is.
Risico voor menselijke besmetting
Bij de opmaak van dit artikel waren sinds april 2024 in de Verenigde Staten 66 gevallen van H5N1-vogelgriep bij mensen bevestigd. Het eerste sterfgeval door H5N1 in de VS werd op 7 januari 2025 gemeld in Louisiana. Het betrof een persoon boven de 65 jaar met onderliggende medische aandoeningen, die ziek werd na contact met zieke of dode vogels. De meeste besmettingen in de VS zijn het gevolg van direct contact met besmette dieren, zoals pluimvee.
In Europa zijn tot nu toe, met uitzondering van Engeland, geen gevallen van vogelgriep bij mensen vastgesteld. Hoewel er in Europa wel gevallen van vogelgriep bij zoogdieren zijn gemeld, blijft de kans op overdracht van dier op mens zeer zeldzaam maar occasioneel mogelijk bij direct contact tussen virus en mens.
Experts waarschuwen bovendien voor het risico dat het virus kan muteren en in de toekomst wel van mens op mens overdraagbaar zou kunnen worden. Dit zou kunnen leiden tot een substantieel risico voor de volksgezondheid. Daarom hebben wij als gebruikers van het buitengebied de verantwoordelijkheid om waakzaam te blijven, hygiënisch te werken ter bescherming van zowel onze eigen gezondheid als de volksgezondheid, en om bij te dragen aan de monitoring van de vogelgriep zodat er een goed beeld is van de circulerende virusstammen.
Uitbraken en maatregelen in België
In november 2024 voerde het FAVV een nationale afschermplicht in vanwege het verhoogde risico op vogelgriep, vooral door de toename van besmettingen bij wilde vogels in Europa. De winterperiode en de migratie van wilde vogels vergroten de kans op virusverspreiding naar pluimvee. Om direct contact tussen wilde vogels en gehouden pluimvee te vermijden, werd deze maatregel verplicht voor commerciële pluimveehouders.
Begin februari 2025 werd vogelgriep vastgesteld bij vijf verschillende hobbyhouders in de provincie Luik. Enkele weken later, op 18 februari, bereikte de vogelgriep Vlaanderen met een uitbraak op een leghennenbedrijf in Sint-Gillis-Waas, Oost-Vlaanderen. Opvallend was dat ook twee katten van de pluimveehouder besmet raakten, vermoedelijk door het eten van besmette eieren of drinken van besmet water. Beide dieren vertoonden ernstige symptomen en werden geëuthanaseerd. Het is de eerste keer dat in België katten getroffen worden door vogelgriep, al werden eerder wel besmettingen vastgesteld bij vossen, bunzings en fretten.
Rond de besmettingshaard in Sint-Gillis-Waas werden de gebruikelijke beperkingszones ingesteld. Hubertus Vereniging Vlaanderen bracht hier onmiddellijk bericht over via al haar kanalen, en de WBE’s binnen de zone werden gericht via e-mail geïnformeerd.
Op 6 maart 2025 werd er echter opnieuw vogelgriep vastgesteld in de buurt, namelijk op een braadkippenbedrijf in Stekene, dat op een steenworp van Sint-Gillis-Waas ligt. Om verdere verspreiding van het virus tegen te gaan, werd het aanwezige pluimvee geruimd. De besmetting bevindt zich binnen de reeds ingestelde beschermingszone van 3 kilometer rondom de uitbraak in Sint-Gillis-Waas. De maatregelen in deze zones worden nu uitgebreid en verlengd. Het is nog onduidelijk of de nieuwe besmetting verband houdt met de eerdere uitbraak of dat het gaat om een nieuwe introductie van het virus door besmette wilde vogels.
Waakzaamheid is geboden
De recente uitbraken van vogelgriep in België onderstrepen de noodzaak van verhoogde waakzaamheid bij jagers. Watervogels vormen een natuurlijk reservoir voor het virus en kunnen grote hoeveelheden uitscheiden zonder zelf ziek te lijken. Dit vergroot de kans op besmetting en verspreiding, zowel onder wilde vogelpopulaties als binnen de pluimveesector.
Gezien de huidige epidemiologische situatie is het essentieel dat jagers de juiste voorzorgsmaatregelen nemen, vooral binnen beperkingszones waar besmettingen zijn vastgesteld. Binnen deze zones zijn jacht en bestrijding met roofvogels niet toegestaan. De jacht en bestrijding met het geweer blijven wel mogelijk.
Bij het bejagen of bestrijden van waterwild binnen beperkingszones (of bij bestrijding van andere watervogels zoals de Nijlgans) is het belangrijk om de volgende bioveiligheidsmaatregelen strikt op te volgen:
- Draag handschoenen en een mondmasker bij het manipuleren van kadavers.
- Ontsmet het gebruikte materiaal.
- Was jachthonden in de mate van het mogelijke met ontsmettende, diervriendelijke, zeep. Houd er ook rekening mee dat het apporteren van watervogels een verhoogd risico op besmetting voor honden met zich meebrengt, omdat het virus via de mond kan binnendringen.
- Vermijd contact met gedomesticeerd pluimvee of vogels tot vier dagen na de manipulatie van wilde vogelkadavers.
Ook bij de jacht of bestrijding van andere vogelsoorten, zoals houtduiven, kraaiachtigen en fazanten, is waakzaamheid geboden. Hoewel de kans op besmetting kleiner is, kunnen ook deze soorten het virus dragen.
Indien er tijdens de jacht of andere activiteiten in het veld dode wilde vogels worden aangetroffen, volg dan de richtlijnen zoals beschreven op de website van het ANB.
Blijf op de hoogte
Hoewel de situatie momenteel nog onder controle lijkt, blijven we de ontwikkelingen rondom de vogelgriep op de voet opvolgen. Voor het meest recente nieuws over de vogelgriep, de actuele kaarten van beperkingzones, besmettingen bij wilde vogels en gevoelige natuurgebieden, kunt u terecht op onze website.
Bronnen:
https://www.natuurenbos.be/dossiers/vogelgriep-vlaanderen-info-en-richtlijnen
https://favv-afsca.be/nl/themas/dieren/dierengezondheid/dierziekten/vogelgriep
https://vilt.be/nl/nieuws/eerste-dode-gemeld-in-de-verenigde-staten-door-vogelgriep
https://ldh.la.gov/news/H5N1-death